Eenzijdige wijziging arbeidsvoorwaarden
In tijden van economische crisis kijken werkgevers waar zij op kunnen bezuinigen om het bedrijf gezond te kunnen houden. Daarbij komt het regelmatig voor dat ook op personeelskosten wordt bezuinigd. Dat kan gebeuren in de vorm van een reorganisatie waarbij afscheid wordt genomen van werknemers, maar ook in de vorm van het versoberen van de arbeidsvoorwaarden van de werknemers. Maar mag een werkgever zomaar de arbeidsvoorwaarden aanpassen?
Hoofdregel is dat de arbeidsvoorwaarden niet eenzijdig gewijzigd kunnen worden. Onder strenge voorwaarden kan een werkgever eenzijdig de wijzigingen in de arbeidsvoorwaarden doorvoeren. Dat kan soms op basis van een eenzijdig wijzigingsbeding. Als een dergelijk eenzijdig wijzigingsbeding niet in de arbeidsovereenkomst is opgenomen, kan de werkgever op grond van goed werknemerschap de arbeidsvoorwaarden proberen te wijzigen. De laatste mogelijkheid voor de werkgever om de arbeidsvoorwaarden te wijzigen is op grond van redelijkheid en billijkheid en onvoorziene omstandigheden.
Eenzijdig wijzigingsbeding
Het doorvoeren van een eenzijdige wijziging van arbeidsvoorwaarden door werkgever, kan in beginsel slechts als er een eenzijdig wijzigingsbeding ex artikel 7:613 BW tussen partijen is overeengekomen.
Artikel 7:613 BW bepaalt dat werkgever slechts een beroep op het eenzijdig wijzigingsbeding kan doen, als hij bij de wijziging een zodanig zwaarwichtig belang heeft, dat het belang van de werknemer daarvoor naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid zou moeten wijken. De bewijslast van het zwaarwichtig belang en het zwaarder wegen van zijn eigen belang ligt bij werkgever.
Van een zwaarwichtig belang kan onder meer gesproken worden als er sprake is van zwaarwegende bedrijfseconomische of organisatorische omstandigheden, waardoor de organisatie in grote financiële moeilijkheden verkeert.
Of de ondernemingsraad heeft ingestemd met de voorgestelde wijziging van arbeidsvoorwaarden, kan van belang zijn voor de vaststelling of er al dan niet sprake is van een zwaarwichtig belang. De Hoge Raad heeft in de uitspraak Fair Play Centers II geoordeeld dat instemming van de ondernemingsraad met de eenzijdige wijzigingen niet per definitie betekent dat er sprake is van een zwaarwichtig belang (ECLI:NL:HR:2019:1864).
Goed werknemerschap
Bij gebrek aan een eenzijdig wijzigingsbeding als bedoeld in artikel 7:613 BW, wordt op grond van artikel 7:611 BW (goed werknemerschap) beoordeeld of een werknemer moet instemmen met een wijziging van zijn arbeidsvoorwaarden. De eenzijdige wijziging op grond van artikel 7:611 BW ziet met name op individuele wijzigingen van arbeidsvoorwaarden.
In de Stoof/Mammoet uitspraak heeft de Hoge Raad overwogen dat als er tussen werknemer en werkgever geen eenzijdig wijzigingsbeding is opgenomen, werknemer in beginsel niet verplicht is om voorstellen van de werkgever tot wijziging van de arbeidsvoorwaarden te aanvaarden (ECLI:NL:HR:2008:BD1847). Er dient overeenstemming te worden bereikt, waarbij rekening dient te worden gehouden met de wederzijdse verplichtingen die voortvloeien uit artikel 7:611 BW.
Of een werknemer op grond van het goed werknemerschap dient in te stemmen met voorstellen van werkgever tot wijzigingen van arbeidsvoorwaarden dient beoordeeld te worden aan de hand van de volgende vragen:
- Zijn de gewijzigde omstandigheden op het werk voor werkgever een goede reden om de arbeidsvoorwaarden eenzijdig te wijzigen?
- Is het voorstel van werkgever redelijk?
- Kan van een werknemer verwacht worden het voorstel te aanvaarden met het oog op alle omstandigheden van het geval?
Redelijkheid en billijkheid en onvoorziene omstandigheden
Een eenzijdige wijziging van arbeidsvoorwaarden zou gerechtvaardigd kunnen zijn op grond van de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid ex artikel 6:248 lid 2 BW. Dit betreft een uiterst zware toets aangezien er sprake moet zijn van een onaanvaardbare situatie ingeval van ongewijzigde voortzetting.
Om te komen tot een eenzijdige wijziging van arbeidsvoorwaarden, zou nog een beroep gedaan kunnen worden op onvoorziene omstandigheden als bedoeld in artikel 6:258 BW. Ook hiervoor geldt dat dit een uiterst zwaar middel is en alleen in uitzonderlijke situaties wordt toegepast.
Strenge eisen
Een werkgever moet dus aan strenge eisen voldoen als hij arbeidsvoorwaarden van de werknemers wil wijzigen. Wilt u als werkgever de arbeidsvoorwaarden van uw werknemers wijzigen of heeft u als werknemer te horen gekregen dat uw werkgever uw arbeidsvoorwaarden gaat wijzigen, neem dan vrijblijvend contact met ons op.
